In veel gebieden in Nederland zakt de bodem. Ook in de veenweidegebieden in Friesland. Dit komt voornamelijk omdat de grond stelselmatig ontwaterd wordt om de melkveehouderij tot dienst te zijn. Bodemdaling is schadelijk voor het milieu, de infrastructuur en leidt tot een hogere uitstoot van CO2 door veenoxidatie. En niet te zuinig. Tot wel 20 ton per ha per jaar. Dat strookt niet met de doelstelling in de klimaatwet. De uitstoot van broeikasgassen in Nederland moet immers in 2050 met 95% gereduceerd zijn. Wetterskip Fryslân staat voor een groot probleem en wil het tij keren. Natte landbouw, de teelt van lisdodden, moet de oplossing brengen.
,,Het is duidelijk dat ons watersysteem opnieuw moet worden ingericht en dat het landgebruik op sommige plekken aangepast moet worden’’, zegt Otto van der Galiën, bestuurslid van Wetterskip Fryslân. ,,Het kunstmatig laag houden van het waterpeil is een onhoudbare situatie. Zo kan het niet langer. Om agrarisch gebruik ook in de toekomst te waarborgen is een watersysteem nodig dat wateroverschotten en – tekorten kan opvangen en het landgebruik in het veenweidegebied duurzamer en rendabel maakt. Onder nattere omstandigheden.’’
Mooi samenwerkingsverband
Wetterskip Fryslân is een van de partners van het project Better Wetter dat onder het ANNO verband valt en de mogelijkheden van nieuw landgebruik onderzoekt. Van der Galiën: ,,Het is een mooi samenwerkingsverband hier in de regio. De partners waar wij mee samenwerken zijn de Gemeente Dantumadiel, ecologisch adviesbureau Altenburg & Wijmenga, de Friese Milieufederatie, Stichting Noardlike Fryske Wâlden, het Nordwin College, Hogeschool Van Hall Larenstein, It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, Ondernemersfederatie Noordoost Fryslân en niet te vergeten: Bouwgroep Dijkstra Draisma. Lag de nadruk in het begin op teelttechnische zaken, dankzij het bouwbedrijf gaan we een stap verder, namelijk naar een echt verdienmodel.’’
De teelt van lisdodden, ook wel bekend als tuorrebouten, rietsigaren met fluwelen bruine kolven die vroeger door de jeugd ‘gerookt’ werden, schijnt de oplossing te zijn. Van der Galiën: ,,In het Bûtefjild hebben we teeltbedden met lisdodde ingericht. De resultaten zijn goed. Lisdodde is een kansrijk gewas voor natte teelt en zorgt voor een toekomstbestendig watersysteem. Met lisdoddeteelt, een interessant alternatief voor boeren, kunnen wij water bergen en vasthouden voor perioden van droogte. Lisdodde gaat de inzakking van de bodem tegen, beperkt de uitstoot van CO2, die is nu maar liefst 20 ton per hectare per jaar, en blijkt ook nog eens een perfect, milieuvriendelijk isolatiemateriaal te zijn.’’
Daar komt Bouwgroep Dijkstra Draisma in beeld. Vier jaar geleden begon het innovatieve bedrijf uit Dokkum met een onderzoek naar de isolatiewaarde van lisdodde. Na maanden van testen en ontwikkelen zette het bouwbedrijf de volgende stap: zelf lisdodde telen op 10 hectare eigen grond. Van der Galiën: ,,Omdat ze geloofden in het project. Sceptici klapten met de handen in de broekzakken. Dijkstra Draisma vatte de koe bij de horens.’’
Milieuwinst
Directeur Biense Dijkstra bouwt duurzaam. Zijn aanpak, de filosofie van Bouwgroep Dijkstra Draisma, is een voorbeeld voor collega-ondernemers. ,,Er wordt veel over het telen van lisdodde gepraat. Het is een hype. Er zijn allerlei projecten in de rest van Nederland, maar die zetten geen zoden aan de dijk. Tuurlijk, je kunt er bier van maken en het als groente gebruiken, maar de toepassing van lisdodde als bouwmateriaal is veel interessanter, ook milieutechnisch gezien. Het mooie aan lisdodde is dat je niet alleen praat over een natuurlijke grondstof, maar ook over een driedubbele milieuwinst. Namelijk de bijdrage aan beperking van broeikasgassen en bodemdaling, milieuvriendelijk bouwen en het bieden van een alternatief verdienmodel voor boeren.’’
,,Wij hebben flink geïnvesteerd en veel bereikt. Lisdodde is kansrijk. Dat blijkt uit de proeven in onze klimaatkamers en dat laten wij ook in de praktijk zien. Zo hebben we lisdodde als isolatiemateriaal toegepast in het stationsgebouw in Feanwâlden en gebruiken we het binnenkort ook in onze energiezuinige hsb-woningen. Alle wanden worden met lisdoddevezels geïsoleerd. Lisdodde in plaats van cellulose, met een hoge isolatiewaarde, milieuvriendelijk, niet CO2 belastend, brandvertragend, schimmelbestendig. Prachtig.’’
Ook zorgt de lisdoddeteelt voor meer biodiversiteit, laat Dijkstra weten. ,,Lisdodde is aantrekkelijk voor vogels en andere dieren. Daarnaast kan oude lisdodde weer gebruikt worden als grondstof voor het groeien van nieuwe lisdodde; het is daarmee een volledig circulair product. Geen wonder dat er interesse is vanuit de markt, zeker gelet op de extra milieuvoordelen in vergelijking met andere biobased grondstoffen.’’
Er ligt in Friesland 800 hectare probleemgebied op Dijkstra Draisma te wachten. ,,Dat is niet allemaal bruikbaar. Maar als je bedenkt dat we van elke 100 hectare lisdodde, 700 woningen kunnen isoleren, dan is er zeker toekomstperspectief. 8 x 700, dat is 5600 woningen… In potentie zou er maar liefst 25.000 hectare lisdodden geteeld kunnen worden in Nederland. Dat is onderzocht, uiteraard mede afhankelijk van de stimulatie van de overheid in de vorm van subsidies.’’ En, wil de boer het bedrijfsmatig telen? ,,De teelt van lisdodde is nu nog vrij onbekend. Maar je kent het gezegde… Als er 1 schaap over de dam is… Wij geloven heilig in een productieproces. Er is nog geen certificatie, geen bedrijfsmatige teelt, maar dat gaat er komen. Dat kan niet missen. Ook de Rabobank ziet perspectief als het gaat om biobased gewassen. Dat zegt wel iets.’’ Otto van der Galiën knikt. ,,Er moet iets veranderen in het veenweidegebied om samen met ondernemers een duurzame toekomst tegemoet te gaan. Lisdodde is volgens ons de oplossing. Het biedt kansen voor de boer, de bouw en het milieu. We moeten doorpakken.’’
