Geert Broersma uit Damwâld wil een boer zijn die z’n omgeving zo weinig mogelijk belast. Hij en zijn vrouw Thea lieten een emissiearme stal bouwen, die nu een jaar in gebruik is. Of en hoeveel dat scheelt in de ammoniakuitstoot, moet nog worden gemeten, maar: “It is in frisse stâl. De noas seit genôch.”
Geert is al sinds 1993 boer. Eerst zat hij samen met broer en ouders in een maatschap. In 1998 nam hij met zijn vrouw Thea de boerderij over aan de Hoeksterloane in Damwâld. Een cursus strategisch management van de gemeente Dantumadiel liet hem nadenken over z’n missie. “Doe haw ik sjoen nei wat past by my. Hoe wol ik yn de takomst buorkje?”
De omgeving moet zo weinig mogelijk last hebben van het boeren. Het vee, de grond, de biodiversiteit: “Wy wolle gjin rôfbou plege, mar in stabyl systeem dat hâldber is yn de takomst. Dat is goed foar de omjouwing, mar úteinliks ek foar it bedriuw. Dat hat ek belang by stabiliteit. Wy wolle in bedriuw dat wy ek goed oerdrage kinne oan ‘e nije generaasje.”
De missie en visie die hij toen opstelde, is nog steeds de leidraad aan de hand waarvan hij beslissingen neemt. Het is zijn kompas als er weer nieuwe regels op hem afkomen, zoals destijds de afschaffing van het melkquotum in 2015 en de opkomst van de fosfaatrechten twee jaar later. Het hielp hem ook beslissingen te nemen bij de ruilverkaveling die nodig was vanwege de aanleg van de Sintrale As.
De nieuwe stal is uiteindelijk ook een uitvloeisel uit de visie die hij in 2009 opstelde. Met een heel team van specialisten kwam hij tot een ontwerp, die nog niet vaak in Nederland is toegepast. Geregeld heeft de maatschap Boersma-Van der Noord collega’s over de vloer die willen kijken naar het nieuwe onderkomen van z’n tweehonderd koeien.
In de meeste gevallen gaan urine en de vaste fractie samen onder de vloer in de ondergrondse opslag, die dan wel luchtdicht is afgesloten. “Eins is dat in oerdekte jarrekolk.”
In de stal van de Broersma is de vloer hellend, waardoor de urine in een opslagkelder loopt. De vaste ontlasting blijft bovengronds en wordt elk uur met een mestschuif de andere kant opgeduwd en verdwijnt in een mestschoot en daarvandaan in de vaste mestopslag.
“Ammoniak foarmet him yn de earste tweintich minuten as mige en stront byelkoar komme. Troch dat foar te kommen hast minder útstiet en krijst ek minder stikstoffoarming en dus minder delslach yn de omjouwing”
Dat is althans dat is de theorie. Maar theorie en praktijk staan niet altijd op een lijn, weet ook Broersma. In het afgelopen jaren was er veel kritiek op de innovatieve stallen, waar beide substanties ondergronds worden opgevangen. Het uitstootcijfer dat is gekoppeld aan de vloeren, klopt niet altijd met de praktijk. “By guon is dy útstiet heger, by oaren júst leger.’’
Hoe het bij Broersma zit, weet hij nog niet. Er zijn nog geen metingen gedaan door Wageningen University. “Mar dat komt wol. Dan witte we hoe’t it sit.” Mocht het tegenvallen, dan ziet hij nog mogelijkheden op een ander vlak. Het voer voor de koeien kan worden aangepast. Iets minder krachtvoer, doet ook veel met de uitstoot. “It is in puzel, mar troch oars te buorkjen kinne wy in soad beynfloedzje.”
Broersma is nu nog wat aan het experimenteren met hoe hij de mest het beste kan inzetten. Als de derogatie straks verleden tijd is, is het belangrijk dat de mest die je wel mag uitrijden zo een zo goed mogelijke kwaliteit heeft.
De urine die Broersma opvangt, hoopt hij op den duur deels te kunnen inzetten als vervanging van kunstmest. “Yn urine sit in soad stikstof en kaly.” De wet- en regelgeving is nu een beperking. “Urine spielt ek net in soad út en it kostet gjin enerzjy om it te produsearjen. Uteinliks is dit better foar it miljeu dan it tapassen fan keunstmest.”
De vaste mest vermengt hij met stro en wil hij uitstrooien over het land. Vaste mest is beter voor de grond, is z’n stellige overtuiging. “Rúge dong wurdt better opnaam troch de grûn, krijst der mear en oare wjirmen fan en de grûn wurdt iepener en kin mear wetter fêst hâlde en sa sûn produsearje.”
Door Sippie Miedema
