Steenfabriek Oostrum: trekpleister voor ondernemers en toeristen

De steenfabriek in Oostrum is uniek. In deze voormalige steenbakkerij uit 1876 is één van de eerste goed werkende ringovens van Nederland te vinden. Bovendien is in de fabriek nog goed te zien hoe hier vroeger bakstenen werden gefabriceerd. Siebe van Seijen vindt het een eer én een uitdaging dat hij namens Adema Architecten projectarchitect mag zijn om van deze plek een trekpleister voor ondernemers en toeristen te maken.

Al sinds de jaren tachtig is Adema Architecten bezig met een restauratieplan van de monumentale steenfabriek in Oostrum. ,”Broor Adema was best al ver, maar na een conflict met de gemeente is dat destijds helaas niet gelukt’’, vertelt Van Seijen. Nu projectontwikkelaar Jan Smeeing uit Soest eigenaar is komt er schot in de zaak. Smeeing is al jaren actief in Noordoost-Friesland, de regio waar zijn familie oorspronkelijk vandaan komt. Zo is hij ook de man achter Natuurlijk Kollumeroord en Villapark Lauwerssee. Dankzij rijkssubsidie is in 2017 een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar de herbestemming van het voormalige steenfabriekcomplex. Ook is er een restauratie-subsidie aangevraagd voor het restaureren van de schoorsteen. “Dat was het meest urgent. Ook het meest spannend, want de 42 meter hoge pijp uit 1872 bleek instabiel te zijn waardoor er veertien meter af moest. De schoorsteen heeft nu weer zijn oorspronkelijke hoogte, want vanaf 1914 was de bovenkant verhoogd.’’

Ambachtelijke bedrijven

Wat veel mensen zich niet meer zullen herinneren is dat de steenfabriek in Oostrum tot 1968 nog in bedrijf was. Door een grote landelijke sanering van de baksteenindustrie in Nederland werd de steenfabricage in 1968 beëindigd. “Het kost heel veel geld om alles weer in ere te herstellen. Daarom werken we in fasen’’, legt Van Seijen uit. Naast de schoorsteen zijn ook de ringoven en de drie oude haagschuren – waar vroeger de stenen lagen te drogen – als rijksmonument erkend. Deze onderdelen van het complex worden als eerste gerestaureerd. Het is de bedoeling dat deze straks in het centrale gebouw te zien zijn en dat de geschiedenis in deze ruimte als het ware weer tot leven komt. Hier kunnen te zijner tijd ook lezingen of evenementen worden gehouden, gerelateerd aan de historische plek. In de haagschuren krijgen kleine ambachtelijke bedrijven de kans zich te vestigen, bijvoorbeeld pottenbakkers of meubelmakers. Het voormalige stoommachinegebouw wordt de ontvangst- en vergaderruimte.

Samenwerking museum

De kleinere schoorsteen die in de jaren zestig is gesloopt willen we bij de entree herplaatsen. Wellicht kunnen we hier een leerlingenproject van maken.’’ Rondom de ringoven komt een museum waar bezoekers op een actieve manier de reis van de door zee ontstane klei tot gebakken producten kunnen beleven. “Hiervoor willen we samenwerken met Museum Dokkum. Het is de bedoeling om ook het onderwijs bij de steenfabriek te betrekken. We willen graag het productieproces laten zien, onder andere door de ringoven als machine inzichtelijk te maken. Ook is het voor kinderen leuk om een handafdruk in de baksteen te maken of dat ze hun naam erin kunnen schrijven.’’

Recreatief erfgoedcentrum

De steenfabriek van Oostrum moet een ‘recreatief erfgoedcentrum’ worden, waar ongeveer tien creatieve bedrijven een ruimte kunnen huren, maar waar ook ruimte is voor logementen en kleinschalige horeca. Rondom het terrein zijn plannen om het gebied aantrekkelijk te maken voor watersporters. De steenfabriek heeft een prachtige ligging aan het water. Siebe van Seijen durft te stellen dat dit project een icoon is voor Noord-Friesland, vergelijkbaar met Holwerd aan Zee. ,”Over twee jaar kunnen de eerste bedrijfjes zich hier vestigen en ik verwacht dat we over vijf of zes jaar kunnen zeggen dat we de oude steenfabriek nieuw leven hebben ingeblazen.’’

Foto: Adema Architecten